Cartapesta – tradycja i sztuka Salento
Jednym z najbardziej fascynujących i sugestywnych aspektów Salento jest jego długa tradycja rzemieślnicza, która charakteryzuje się połączeniem wielu form sztuki (rzeźba, haft itp.), wykorzystująca najróżniejsze surowce do tworzenia nowych przedmiotów i oryginalnych akcesoriów.
Te charakterystyczne i unikatowe wyroby z Salento można znaleźć na targowiskach czy w małych lokalnych sklepikach rzemieślniczych. Przyciągają swoim pięknem i oryginalnym wykonaniem. Do najsłynniejszych z pewnością należą rzeźby z kamienia Lecce, drzewo oliwne, piękne sploty ręcznie robionych wiklinowych koszy oraz produkty haftu. Jednak dziś chcę wam opowiedzieć o Cartapesta, kiepskim materiale, który z niesamowitą umiejętnością jest kształtowany przez mistrzów, dając życie kreacjom które z pewnością mogą konkurować z rzeźbami wykonanymi z bardziej „tradycyjnych” materiałów. Spróbujmy jednak zrozumieć, jak w Salento narodziła się sztuka używania Cartapesta.
Cartapesta czyli papier machè w słownikach języka angielskiego, francuskiego i niemieckiego, (najdokładniejszą definicja znajduje się w słowniku wydanym w 1830 roku w Wenecji) to „papier macerowany w wodzie i redukowany do stanu płynnego lub pasty”.
Początki Cartapesta – Między XVII a XVIII wiekiem w Salento budowano wiele kościołów co spowodowało potrzebę ich udekorowania. Tradycyjne posągi z brązu, marmuru lub drewna okazały się w rzeczywistości zbyt drogie i ciężki a tym samym nie nadawały się do transportu ani do artystycznego upiększania licznych małych kościołów w miasteczkach.
Miejscowi rzemieślnicy postanowili wówczas poeksperymentować z nowymi technikami obróbki papieru, mieszając go z gipsem, słomą, szmatami i innymi dostępnymi wówczas materiałami. Te kilka podstawowych narzędzi, w połączeniu z silnymi uczuciami religijnymi, doprowadziły do wprowadzenia papieru-mache jako sztuki sakralnej w rejonie Salento, dając życie nowemu wyrazowi religijnemu, który odtąd nie doznał żadnych niepowodzeń. Liczne dzieła religijne wykonane z papieru-mache fascynowały wiernych, stając się prawdziwymi ikonami i do dziś charakteryzują najsłynniejsze procesje czy święta religijne w całej okolicy.
Właśnie dlatego, że sztuka ta stanowi kartę bieżących wydarzeń w Salento, nadal można ją podziwiać, zwłaszcza w lokalnych centrach historycznych. Dziś także rzemieślnicy dążą do ważnego celu jakim jest przekazywanie tego bardzo starożytnego i trudnego rzemiosła z ojca na syna, aby mogło być kontynuowane z pokolenia na pokolenie i zachowane przez kolejne lata.
Sam przepis na papier-mache ewoluował z biegiem czasu, a mistrzowie nie zdradzają jego tajemnic. Niechętnie dzielą się informacjami co do samego procesu. Wiemy, że głównymi składnikami powłoki są papier, klej mączny i szczypta siarczanu miedzi w celu ochrony przed działaniem szkodników. Jeśli chodzi o odlewy, istnieje wiele różnych materiałów jak żelazo, słoma, karton czy plastik. Produkcja jest bardzo długa i skomplikowana: zaczyna się od fazy „fastrygowania” modelu, następnie pokrywania go odpowiednią ilością warstw papieru i modelowania według potrzeb. Po wyschnięciu rozpoczyna się faza barwienia, w której stosuje się najbardziej odpowiednie barwniki, po czym następuję utrwalanie koloru i zabezpieczanie. Krótko mówiąc, prawdziwy klejnot rzemiosła, do stworzenia którego konieczne jest przestrzeganie odpowiednich zasad i czasu.
Marionetki czy lalki tzw. PUPI z papieru-mâché to duma rzemieślników z Salento. Pupi to najstarsze przedmioty stworzone przez twórców z masy papier-mache: są to klasyczne figurki szopek, nie tylko tych sakralnych, ale także wszystkich pasterzy, postaci i zwierząt, które przyczyniają się do tworzenia wspaniałych i artystycznie wyjątkowych szopek z Salento. W większości kościołów w Lecce można znaleźć lalki różnej wielkości przedstawiające postacie sakralne. Jeśli jesteście ciekawi gatunku, to w grudniu, co nie jest zaskoczeniem, w apulijskim mieście odbywa się wielki Jarmark Lalek, ważne wydarzenie, które gromadzi tysiące ludzi z całego regionu, zjednoczonych zamiłowanie do tej formy sztuki.
Innym przykładem wykorzystania marionetek z papieru jest nadejście nowego roku witanego tradycyjną ceremonią eksplozji Pupi. W Gallipoli każdego roku przygotowuje się zawsze odmienne i oryginalne lalki, które licznie wypełniają ulice, zaułki i place miasta. Pupi są wypełnione fajerwerkami, zapalanymi o północy 31 grudnia. Wybuch petard powoduje w ostatecznym huku zniszczenie samej lalki. Z pewnością jest to symboliczny element, który oznacza koniec kolejnego cyklu, pozostawienie za sobą złych wspomnień i odbudowanie nowego roku na popiołach poprzedniego, trochę jak w micie o feniksie. W całym regionie Salento przez okres karnawału odbywają się parady Pupi. Kolorowe platformy przyozdobione ręcznie wykonanymi postaciami z papieru przemierzają miasta i stanowią prawdziwą atrakcję. Niezależnie od tego, czy pasjonujecie się szopkami, marionetkami czy nie, wprowadzenie do swojego domu przedmiotu z papieru-mache sprawi, że staniecie się posiadaczem wyjątkowego, ręcznie wykonanego przedmiotu. Zabierzecie ze sobą z Salento miniaturowe arcydzieło, będące synonimem szczególnej formy sztuki tej krainy i będziecie mogli zadowolić bliskich i przyjaciół oryginalnym i cennym wspomnieniem.
